Mijn oma, geboren in 1915, was van ‘de blauwe knoop’. Ze dronk uit principe geen alcohol en was lid van Christelijke Jongelieden Geheelonthoudersvereniging ‘De Schakel’. Op foto’s uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw zie je haar samen met vrienden op kamp, allemaal een gestreept dasje van De Schakel om. Op de verlovingsreceptie van mijn ouders in de jaren zestig werd dan ook geen alcohol geserveerd. Een familielid van mijn vader nam verheugd een glas van het dienblad: “Sherry, heerlijk!”. Toen bleek dat het appelsap was. Mijn oma lijkt misschien ouderwets, maar ik vind haar ideeën zo gek nog niet.
Geheelonthouding
De geheelonthoudersbeweging is eind 19e eeuw opgekomen, toen veel arbeiders door de industriële revolutie naar de steden trokken en daar, onder armoedige omstandigheden, verslaafd raakten aan alcohol. De baas overhandigde aan het einde van de week het loonzakje aan de arbeider, die, voor hij naar huis ging, nog wat dronk in het café naast de fabriek (zeer toevallig ook eigendom van de baas). Een paar uur later vertrok de man dronken en blut naar huis, waar een gezin met hongerige vrouw en kinderen wachten. Huiselijk geweld en andere ellende lagen voor de hand. De anarchisten hadden dan ook de leus “Denkende arbeiders drinken niet, drinkende arbeiders denken niet.”
Drugs
En je zou kunnen zeggen dat dit motto voor onze samenleving nog steeds opgaat. Sinds mijn burn-out twee jaar geleden is mij opgevallen hoeveel mensen zich eigenlijk drogeren om maar niet in het hier en nu aanwezig te hoeven zijn: door alcohol, sigaretten, weed en harddrugs. Maar ook het eindeloos kopen van spullen is een moderne verslaving. De winkels zijn tegenwoordig 7 dagen per week open en op internet kun je 24 uur per dag terecht. Het geeft even een fijn gevoel om een mooie blouse te kopen, maar de volgende dag wil je weer meer.
Alcohol
Goed. Ik had het over alcohol: een ander sociaal volledig geaccepteerd middel. Ondanks dat mijn generatie opgroeide met voorlichtingsfilmpjes van de overheid dat ‘alcohol meer kapotmaakt dan je lief is’, werden leden van mijn studentenvereniging door peer pressure praktisch gedwongen om in zeer grote hoeveelheden alcohol te drinken: van bier tot zware drank. De misdragingen en de agressie die daardoor ontstonden waren ‘normaal’. Het in dronken toestand kapot trekken van elkaars kleding was ‘zooien’ en vechten in de bar als er op een fust werd getrakteerd was ook leuk. Als om 3 uur de vereniging dichtging waren de wc’s ondergepist, de vloer stonk en plakte van het bier en op straat moesten brallende en schreeuwende studenten in toom worden gehouden voor de buren.
De boot was slechts één keer aan toen bleek dat een zware alcoholist ook cocaïne naar de vereniging had meegenomen. Er werd een speciaal parlement belegd hoe dit lid gestraft moest worden: hem tijdelijk de toegang tot de vereniging ontzeggen of zelfs royeren? Een concurrerende harddrugs-soort die sociaal niet geaccepteerd is, ging blijkbaar te ver.
Verslaving
Kijkend naar mijn vrienden zijn de meeste na hun studie, toen ze met werken en samenwonen begonnen, gestopt met excessief drinken. Maar ik weet zeker dat een deel van de studentenvereniging de rest van hun leven een zeer groot probleem heeft. Want er zijn in Nederland rond de 477.000 mensen verslaafd aan alcohol.* Dat is een groot aantal in vergelijking met andere drugssoorten, zoals cannabis (70.000), heroïne (14.000) en cocaïne (26.857). Slechts de verslaving aan tabak (600.363) en kalmerende medicijnen (600.000) zijn hoger. Dat er zelfs doden door alcohol vallen is ook normaal: volgens schattingen zijn 11 tot 24 procent van het aantal verkeersdoden het gevolg van alcoholmisbruik.** In 2015 ging het om 75 tot 140 doden. Dus ik vraag me af hoe gezellig zo’n biertje eigenlijk is. En waarom het gebruik van heroïne of cocaïne zoveel erger zou zijn.
Armoede
De buurt waar ik sinds 1,5 jaar woon, de Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord, is arm. Veel mensen zijn oud, werkloos of ziek. Dat betekent helaas ook dat veel bewoners middelen gebruiken om nog wat geluk in hun leven te ervaren: roken, blowen, drinken. Er zijn dan ook relatief veel alcoholisten in de wijk, die overlast veroorzaken door het draaien van harde muziek midden in de nacht of zelfs brand stichten door in te slaap vallen met de frituurpan op het vuur of met een sigaret in bed. Vaak zijn de rookmelders dan ook nog uitgezet, omdat die al afgingen met het roken.
Gevolgen
Het probleem van verslaving is – en dat weten we allemaal – dat beginnen niet moeilijk is, maar het stoppen wel. In het begin heb jij een sigaret, na verloop van tijd heeft de sigaret jou. Zo ook met een biertje: 1 of 2 is gezellig, maar daar blijft het meestal niet bij. Wil een mens problemen wegdrinken – wat natuurlijk niet lukt, want de volgende dag zijn ze er nog – dan moet je blijven drinken en steeds meer om de gewenste roes te bereiken. Als je al problemen had, dan heb je er nu honderd bij. Alcohol beschadigt de hersens en kan op de lange duur zelfs dementie veroorzaken: het syndroom van Korsakov. Maar dit alles wil de alcoholist niet weten. Hij heeft zichzelf onder controle en weet wat hij aankan, ook al gaan zijn gezondheid, relaties en sociale leven kapot.
Niet normaal
Ik pleit niet voor een verbod op alcohol. Zo criminaliseer je dit drugsgebruik waaruit tijdens de drooglegging in de jaren dertig in Amerika de maffia werd geboren. Wel zou ik willen dat het gebruik van alcohol niet zo normaal is en dat mensen zich bewust zijn van de gevolgen en gevaren van alcoholgebruik en met name misbruik. Probeer kinderen van jongs af aan manieren aan te reiken om met negatieve gevoelens om te gaan. Leer hun om problemen en angsten niet te vermijden, maar om de confrontatie aan te gaan en ze proberen op te lossen. En schaam je niet om om hulp te vragen: je bent niet alleen. Niets menselijker dan verslaving. Je komt er alleen in het leven niet verder mee. Sterker nog: je raakt steeds verder weg. Daarom organiseer ik komende woensdag in Buurthuis Van der Pek in samenwerking met de Jellinek een voorlichtingsavond over alcohol. Want een denkende burger drinkt met mate.
*Gebaseerd op cijfers van de Jellinek uit 2014 (https://www.jellinek.nl/…/hoeveel-mensen-zijn-verslaafd-en…/)
** Cijfers SWO (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) 2013 (https://www.jellinek.nl/…/hoeveel-doden-en-gewonden-vallen…/)
Kirsten Zeemeermin 