Onze samenleving lijkt in rap tempo te veranderen in rondspringende konijnen uit Alice in Wonderland, die voortdurend op de klok kijkend angstig roepen dat ze te laat zullen komen. Niks doen en uit het raam staren naar de vogels met een kopje thee is er niet meer bij. Alle tijd wordt vol gepland met werk, gezin, vakanties, on- en offline winkelen en social media. Eenzame ouders en vrienden mogen blij zijn als hun sms of app’je wordt beantwoord. Iemand proberen te bellen heeft geen zin: we zijn praktisch 24 uur per dag online, maar een live gesprek, geen tijd. Totdat mensen opbranden en letterlijk niet meer verder kunnen. Dat overkwam mij 2 jaar geleden.
Mijn burn-out
Het einde van de straat haalde ik niet meer. Na 3 jaar – op 8 uur slaap per dag na – achter elkaar te hebben gewerkt was ik op. Alle geluiden kwamen loeihard mijn oren binnen en ik kon eigenlijk alleen nog maar op bed liggen. Ik had mijn tijd volledig besteed aan het huishouden, werken in de thuiszorg, hoofdredactie van een tijdschrift (vrijwillig), een zeer slechte relatie en het verzorgen van mijn kind. Voor mezelf had ik geen plek ingeruimd, mijn batterij niet opgeladen en nu betaalde ik de prijs.
Bedrijfsarts
Van mijn werkgever in de thuiszorg hoefde ik niet op medeleven te rekenen. Vanaf het moment dat ik me op een woensdagochtend in februari ziek meldde, omdat ik met mijn fiets op straat letterlijk niet meer verder kón, hebben mijn manager en bedrijfsarts elke week druk uitgeoefend of ik weer kon werken. Ik verdiende met 15 uur in de week schoonmaken slechts 430 euro netto per maand, veel minder dan de drie directeuren van het bedrijf, maar dat maakte niet uit. De bedrijfsarts die ik na een half jaar ziek zijn kreeg, rapporteerde zelfs dat ik geen burn-out had, terwijl hij mij wel geloofde: “Maar dan gaat u naar het UWV voor een second opinion en dan krijgt u – gezien uw achtergrond met zware depressies – van hen geld.” Tegen dit schriftelijk advies van de bedrijfsarts kon mijn telefoongesprek van 10 minuten met het UWV natuurlijk niet op. Ik werd gedwongen weer aan het werk te gaan (anders stopte mijn salaris) en na 3 weken was ik weer volledig burn-out.
Ziek
Als ziek individu tel je in deze samenleving blijkbaar niet mee. Als je niet kunt werken, kost je geld en wil je werkgever zo snel mogelijk van je af. Ook scheiden en verhuizen – wat ik in deze periode moest doen om een eigen blijf-van-me-lijf-huis te creëren – doe je maar in je eigen tijd. Laat staan de gevoelens verwerken die daarbij komen kijken. Is het dan een wonder dat steeds meer mensen burn-out en/of depressief raken, omdat onze samenleving ze behandelt als machines in plaats van levende wezens, die bij falen ‘overbodig’ worden verklaard? Iedereen rent om aan de eisen van de maatschappij te voldoen, maar steeds meer mensen redden het niet.
Normaal
Onder jongeren is burn-out zelfs al een gewoon verschijnsel. En ik zie aan mijn dochter van 8 dat de ratrace vroeg begint. Vanaf de kleuterklassen wordt getoetst en gekeken op welk niveau een kind zit en de kinderen weten de hiërarchie in de klas precies: wie het beste is en wie de domste. Leerlingen en docent (voor een mager salaris) werken zich een slag in de rondte. En het is nog niet eens per se de school die bovenop de resultaten zit, vaak zijn het ouders die willen dat hun kind goed presteert.
Zwak
Allemaal met het idee dat als je in deze samenleving maar hard genoeg je best doet een krantenjongen minister-president kan worden. Ziekte, ouderdom, werkeloosheid, scheiden, schulden en verslaving : dat is voor de zwakken onder ons. Want de moderne mens heeft zijn leven, lichaam, gevoelens en geld onder controle, toch?
Medicatie en eenzaamheid
Intussen slikken we en masse psychofarmaca en zitten we bij psycholoog of psychiater. Ziek zijn is een individuele zaak en als je eenzaam bent, doe je niet hard genoeg je best. Dat de sociale verbanden buiten relaties en gezinnen zeer los zijn, merk je pas op als je vrijgezel bent en alleen woont. Zo had een oudere mevrouw uit Osdorp een hechtere band met haar wekelijkse thuishulp dan met haar eigen kinderen. Die hadden naast gezin, baan en vakanties geen tijd. Deze vrouw was al blij als ze haar dochter via het onlinespel Wordfeud kon bereiken, haar zoon uit Hoofddorp had ze al maanden niet gezien.
Overleven
Mijn vraag is: is dit de maatschappij die we willen? Waar ieder op zijn eigen eilandje zit en het niet kan schelen als een ander verzuipt? Zijn we zo druk met overleven dat we niet meer naar een ander kunnen omkijken? Degenen die nu kampen met burn-out en depressie zijn de canaries in the coal mine. Ze zijn niet zwak, maar wellicht gevoeliger voor prikkels en stress en ze kunnen in een samenleving die voortraast en mensen voortdurend overvraagt hun eigen grens niet meer voelen en aangeven. Tot het te laat is.
Menselijke maat
Ik pleit voor een humane samenleving: waar tijd is voor gevoelens, waar mensen naar elkaar omkijken. Waar het niet een kwestie is van “ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken”. Betrek ouderen, zieken en werklozen bij het leven, want niemand is perfect, dit kan ons allemaal gebeuren en iedereen wordt oud. We doen allemaal mee naar vermogen, iedereen heeft talenten en we horen er allemaal bij. Niemand is overbodig. Elk levend wezen is waardevol. Is dat nou zo moeilijk?
Kirsten Zeemeermin 