De opstand van de Keltische koningin Boudicca tegen de Romeinen in 61 na Christus is helaas mislukt. Ze heeft niet kunnen beletten dat hun sandalen haar land vertrapten en soldaten haar dochters verkrachtten. Want de vrouw was ondergeschikt aan de Romeinse patriarch en de beschaving van het verstand woog zwaarder dan de natuur, gevoelens en intuïtie. Nu bijna 2000 jaar later pleit ik voor een nieuwe opstand tegen een patriarch, de nazaat van de Romein, die ik – als abstracte categorie – Blanke Man noem. Want de aarde, mensen en dieren lijden onder het huidige kapitalistische systeem.
Koningin Boudicca
Boudicca was koningin van de Iceni, een Keltische stam die in East-Anglia, Groot-Brittannië, woonde. Haar man Prasutagus had een verbond gesloten met de Romeinen en daarom erfde na zijn dood keizer Nero een deel van zijn bezit. Maar ook de twee dochters van Prasutagus erfden, want de positie van de vrouw was bij de Kelten veel meer gelijk aan die van mannen dan in het oude Rome. Vrouwen konden regeren en legers leiden; diplomaat, leraren en profeten zijn. De Romeinen accepteerden het erfrecht van de dochters niet. Ze eisten met geweld alle bezittingen op en zouden Boudicca hebben gegeseld en haar dochters verkracht. De koningin besloot in opstand te komen, gesteund door andere Keltische stammen. Maar de Romeinen hebben haar leger uiteindelijk verslagen en zij zelf is korte tijd later gestorven, door zelfmoord of ziekte.
Kelten en Romeinen
Omdat ik grote affiniteit met de Kelten heb trok ik in discussies met mijn ex-man altijd partij voor hen en niet voor de Romeinen, waarop hij antwoordde “What have the Romans ever done for us?”; verwijzend naar de Monty Python-scene uit de film Life of Brian (1979). John Cleese stelt daarin de retorische vraag ‘Wat hebben de Romeinen ooit voor ons [Joden] gedaan’ (hij bedoelt niks), waarop zijn eigen mannen hem tegenspreken en roepen wat ze allemaal wél hebben gedaan: van het bouwen van aquaducten, wegen en badhuizen tot het aanleggen van riolering, waterleiding en irrigatiekanalen; het organiseren van gezondheidszorg en onderwijs, tot orde houden en de vrede bewaren.
Goed, dat geef ik toe, maar mijn punt is: de Romeinen hebben met hun komst ook Keltische cultuur kapotgemaakt. De beschaving van de Romeinen en het verstand hadden voorrang. De patriarch keek neer op de vrouw. De blote voet van de Kelt maakte plaats voor de Romeinse sandaal en de aarde werd bedekt met aquaducten en wegen. Een blote voet voelt de grond en de Kelt was daardoor beter ‘geaard’: meer in contact met het lichaam, gevoelens, intuïtie en de natuur. De Romein echter zag de Kelt als een domme barbaar : naakt of slechts gekleed in dierenhuid, met lang haar en tatoeages of beschilderde huid. En die barbaar moest worden beschaafd door onderwijs en bekering tot het Romeinse geloof.
Indianen
Net als de Kelten tóen zouden de Indianen in Noord- en Zuid-Amerika nú kunnen vragen ‘Wat hebben de Europeanen ooit voor ons gedaan?’ . En hetzelfde geldt voor Afrikanen, die verscheept zijn als slaaf of wiens land gekoloniseerd is. Zoals Desmond Tutu zei: “Toen de missionarissen naar Afrika kwamen hadden ze de Bijbel en wij het land. Nadat we onze ogen dicht hadden gedaan voor een gebed en ze daarna weer open deden hadden wij de Bijbel en zij het land.” Ook de Aboriginals in Australië of de Maori in Nieuw-Zeeland kunnen zich dezelfde vraag stellen: wat heeft de Europeaan, de blanke man, de patriarch ooit voor ons gedaan?
Blanke Man
Tja, wat heeft de witte man gedaan behalve zogenaamde ‘inboorlingen’ doden, hun land inpikken, hen tot slaaf maken, uitbuiten en de baas over hen spelen in naam van ‘beschaving’? Want de oorspronkelijke bewoners van een land dat werd ‘ontdekt’ door Columbus (Amerika) of Cortés (het Azteekse rijk in Zuid-Amerika) telden niet mee en werden uitgemoord. Het westen van Amerika bijvoorbeeld was ‘leeg’: er woonde ‘niemand’ (behalve wat ‘roodhuiden’). Dat land lag klaar om gekoloniseerd te worden door de witte Europeaan.
Naar mijn idee is nu eindelijk de tijd gekomen dat we gaan afrekenen met dit zeer kwalijke imperialisme en kolonialisme van de witte man. Hij had immers pak hem beet de afgelopen 500 jaar de touwtjes op de wereld in handen. Kijkend naar de staat van de aarde heeft zijn systeem niet goed uitgepakt en zijn er zeer veel slachtoffers gemaakt, zowel mensen als dieren. Om niet te spreken over het verschepen van halve continenten en een wereldorde met een strikte hiërarchie: de witte, heteroseksuele man aan de top, met daaronder de vrouw, mensen van kleur en niet-heteroseksuele voorkeur en de dieren en de aarde daar weer onder.
Natuurlijk zijn niet alle regeringsleiders vandaag de dag wit. Er zijn ook Barack Obamas, Theresa Mays en Angela Merkels. Daarom definieer ik Blanke Man als een abstract begrip, waarbij ‘blank’ voor mij de negatieve bijklank van de patriarch, koloniaal, imperialist en kapitalist heeft. Blanke Man is een mens, die actief meewerkt aan het kapitalistisch systeem dat deze aarde kapotmaakt. Die denkt dat competitie en hiërarchie een goed idee zijn: of het nu gaat om soort (dier/mens), gender, huidskleur, seksuele voorkeur of rijkdom. En die denkt dat je op basis van hiërarchie een ander mag uitsluiten of zelfs naar het leven staan: van Palestijnen die je opsluit en neerschiet in Gaza, vluchtelingen die je in de Middellandse Zee laat verdrinken of Joden die je in Auschwitz vergast.
Opstand
De verworpenen van deze aarde mogen op gaan staan: vrouwen, Indianen, Afrikanen, westerse moslims, Afro-Amerikanen, vluchtelingen, illegalen, dieren, enz. Alle mensen (en wezens) die zijn verteld dat ze ‘minder waard’ zouden zijn mogen hun stem laten horen. Dacht Blanke Man nu bijvoorbeeld werkelijk dat God alleen een witte man zou zijn? Dat geld en status het belangrijkste is in het leven? Dat je geluk net als producten kunt kopen en dat het motto van deze aarde is: ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken?
Vrouwen in het Westen kunnen bij deze opstand een cruciale rol spelen. Zij zitten immers middenin het systeem waar Blanke Man het meeste macht heeft. Alleen moeten vrouwen dan niet als een Margaret Thatcher of Hillary Clinton de rol van Blanke Man overnemen, maar ze moeten het totaal anders aanpakken.
Treesisters
De Britse Clare Dakin, bijvoorbeeld, is een Boudicca van deze tijd. Zij is de oprichter van Treesisters, een organisatie die wereldwijd 2 miljoen bomen per jaar bijplant om de kaalslag van de aarde tegen te gaan. Dakin doet specifiek een beroep op vrouwen, omdat die in een patriarchale samenleving het ontbrekende stuk zijn. De vrouw is in de geschiedenis naar beneden gehaald, onderworpen, geminacht, uit haar kracht gezet en gebruikt; net als de aarde. Terwijl vrouwen met de aarde dragers van het leven zijn. Zij kunnen de uitbuiting van de aarde invoelen, want een moeder is niet vanzelfsprekend; je vervuilt en verkracht degene die je verzorgt en voedt niet. Dan is er geen leefbare wereld meer voor toekomstige generaties. En op zijn zachtst gezegd: de tijd dringt.
Millais en de inboorlinge
Op het schilderij The Romans leaving Britain (1865) van de Britse kunstenaar John Everett Millais is de omhelzing van een Keltische vrouw en haar Romeinse minnaar te zien. De man knielt geëmotioneerd voor de vrouw, terwijl zij bedroefd maar standvastig voor zich uitkijkt en hem troost. Het is bijzonder dat hij – de man, de Romein, de beschaver – de kwetsbaardere partij lijkt, die zich onderwerpt aan de Keltische ‘inboorlinge’. Ook hebben beide blote voeten: de Romein heeft voor zijn geliefde zijn sandalen uitgedaan.
Voor mij symboliseert dit portret een knieval van Blanke Man voor de Ander: de vrouw, de oorspronkelijke bewoner van zijn kolonies en de vrouwelijke kant in hemzelf. De Romein is eindelijk in staat zijn masker van verstand af te doen en zijn emoties de vrije loop te geven. In zijn knielende omhelzing laat hij zien dat hij niet alleen kan staan, maar de rest van de wereld nodig heeft. Sterker nog, hij is er afhankelijk van; in deze knieval zelfs te afhankelijk. Laat de Romeinse soldaat en de Keltische vrouw samen opstaan om op blote voeten, met gevoel voor de aarde, de wereld te bewandelen. Laat de Romein weigeren om nog naar zijn soldatenregiment en de ‘beschaving’ van het oude Rome terug te keren. Man en vrouw, het mannelijke en het vrouwelijke, kunnen in balans samen een duurzame toekomst tegemoet. Of de egotrip van Blanke Man wordt de ondergang van ons allen.
Amerikaanse artieste Ursula Rucker zong op haar album Supa Sista (2001): “I call on all Supa Sistas to emerge from the muck and the mire. Set the brainwashed up masses on fire!” En wellicht vindt Blanke Man dan de kracht om Boudicca excuus aan te bieden voor wat hij heeft aangericht en zal hij zich voor de verandering eens door haar laten leiden.
Word Treesister op www.treesisters.org
Kirsten Zeemeermin 