Tot mijn verrassing trof ik laatst de volgende tekst op mijn Facebook-pagina aan: ‘Smurfen zijn blauw, zwartepiet is zwart. Bevalt het je niet, dan is Nederland niet voor jou.” Mijn verbazing betrof níet de racistische tekst. Ik weet dat veel Hollandse Nederlanders uit de rechtse hoek er dit soort ideeën op na houden. Mijn ontzetting kwam door het feit dat deze woorden werden gedeeld door een ontzaglijk aardige Oud-Noorderlinge, met een heel groot hart. Ze organiseert onder andere de jaarlijkse buurtcamping en bingo-avonden voor buurtgenoten. Hoe kon het dat deze hartelijke vrouw zo’n ongenuanceerde, onaardige en extreme tekst zette op haar Facebook? (door mij ook wel Vechtbook genoemd; om de vele ruzies waar dit forum toe leidt.)
Ik denk dat ik het antwoord weet. Het zit hem in de verdeel-en-heerstactieken van het kapitalisme, die ons in de jaren dertig van de vorige eeuw ook al in grote problemen hebben gebracht. Dezelfde vrouw had ook een bericht gedeeld waarin twee foto’s naast elkaar stonden: een van mensen met een olijfkleurige huid die met volle tassen de supermarkt uitliepen. De andere afbeelding was een foto van de voedselbank, met lege kratten en sippe witte Nederlanders. Het verband (natuurlijk): de vluchteling gaat er met óns geld vandoor.
Met het risico ontvriend te worden heb ik daar toen onder geschreven: het is de neoliberale regering die er met het geld van de armen vandoor gaat. Kijk bijvoorbeeld naar de belastingdeals voor Starbucks en Apple en de belastingconstructies voor brievenbusfirma’s als U2 en de Rolling Stones op de Amsterdamse Zuidas. Zoals een hoogleraar belastingrecht in Leiden ooit zei: als je rijk bent hóef je geen belasting te betalen. Je huurt gewoon een dure boekhouder in, die alle trucs van het belasting ‘ontwijken’ kent. Vraag maar aan de Oranjes.
Bovendien hebben de invoering van de euro én de economische crisis van 2008 de laagste klassen van onze samenleving sterk heeft verarmd. De hogere klassen hebben vanaf 2002 gezorgd dat hun salaris flink is gestegen én zich met gemeenschapsgeld (bijvoorbeeld de ABNAmro) uit de crisis kunnen redden. Vervolgens gaan de rijken weer op de oude voet verder en onze minister-president denkt dat hij ons op Prinsjesdag voor de gek kan houden door met lachende selfies te beweren dat het Nederland economisch weer voor de wind gaat. Waarom zijn al die voedselbanken dan nodig, meneer Rutte?
Ook schreef ik onder het Facebook-bericht: diezelfde neoliberale regering bombardeert vluchtelingen weg uit hun eigen land. Zo voert Nederland actief oorlog in Irak én Syrië, alleen noemt onze regering dat niet zo. Ook knijpt de westerse wereld met neoliberale trucs – per land of via het IMF – Afrikaanse landen af, waardoor de meeste inwoners arm blijven, terwijl in hun ogen álle Europeanen rijk zijn.
Het gevolg is dat een relatief kleine groep mensen uit nood gedwongen of voor een beter leven naar het westen trekt. Veel vluchtelingen moeten deze poging met hun leven of zware mishandeling bekopen. Ze verdrinken bijvoorbeeld in de Middellandse zee óf brengen als beesten op elkaar gepropt een aantal maanden in een cel in Libië door. Na deze hel treedt de Verenigde Naties als redder op en biedt hen een enkeltje eigen land; een zeer grove versie van de ‘good cop-bad cop’- tactiek. En de omstandigheden in het Griekse vluchtelingenkamp Moria zijn bijvoorbeeld zó erg dat zelfs jonge kinderen er dagelijks zelfmoord proberen te plegen.
Door een tekort aan geld wordt er in de arbeidersklasse steeds harder gestreden om te overleven. De bovenste laag van de samenleving gaat er immers met het grootste deel van de buit vandoor. En arme witte arbeiders, wiens kleinkind geen vaste baan, noch huis kan vinden, kijken met scheve ogen naar het vluchtelingengezin 4 deuren verderop, die een uitkering en een ingericht huis krijgen. Hoe de rijken in Wassenaar wonen, dat weten ze niet, want daar komen ze nooit.
Bovendien denken de meeste bewoners van deze planeet vanuit het kapitalistische gedachtegoed dat een klassensamenleving normaal is. Dat het de gewoonste zaak van de wereld is dat de een zijn buik rond eet en dat de ander vergaat van de honger. De laatste heeft pech: had die maar beter zijn best moeten doen. Ziekte, ouderdom, een scheiding, ontslag of het land waar je woont: allemaal je eigen verantwoordelijkheid én schuld als het misgaat.
Ook durft een witte arbeider meestal niet omhoog te slaan naar meneer Rutte. Mocht hij dat wel doen, dan is de minister-president veel machtiger en heeft veel meer middelen om terug te slaan. Zoals Emilly Brontë in de 19e eeuw al schreef in Wuthering Heights: de slaaf haalt niet uit naar de meester, maar naar een andere slaaf, die nog lager op de ladder staat. Daarmee boft de meester: onderin ontstaat een knokpartij en hij zit er in zijn beveiligde villa warmpjes bij.
Dus haalt de teleurgestelde en verbitterde Oud-Noorderling uit naar vluchtelingen of niet-witte Nederlanders die bijvoorbeeld aan de kleur van zwartepiet durven te tornen. Hierin worden ze ondersteund door de premier, die tijdens verkiezingstijd een pagina-grote advertentie in de landelijke kranten zet waarin staat: normale (witte, rijke, brave) mensen welkom; niet-normale niet. Lees voor ‘niet normaal’: moslims, asielzoekers, vluchtelingen en andere niet-witte Nederlanders, die het neoliberale feestje komen bederven.
Maar Mark Rutte en Willem Alexander zie je in Noord niet verschijnen. Stel ik daarom een samenleving voor waarin het establishment voortaan de vijand is? Nee, dat doe ik niet. Ik heb eigenlijk een ontzettende hekel aan vijand-denken en denk dat niemand er iets mee opschiet door negatief te investeren in een ander. Wél vind ik het een goed idee is als verschillende bubbels in onze samenleving eens naar elkaar gaan luisteren.
In de strijd om zwartepiet bijvoorbeeld staan er twee verschillende groepen tegenover elkaar met elk hun eigen verhaal en pijn. Niet-witte Nederlanders en activisten hebben pijn door het racisme dat deze ‘blackface’ toont. En dat klopt. Witte Hollandse Nederlanders van rechtse huize hebben pijn, omdat zij zwartepiet niet willen missen. De figuur is in hun ogen niet racistisch bedoeld en doet hen denken aan vroeger. Moet dit verschijnsel hen nu ook al worden afgepakt, naast de armoede die de regering al jaren over hen uitstort? Bovendien roepen veranderingen altijd weerstand op.
Deze partijen met tegengestelde mening moeten dan ook niet op zoek naar de verschillen tussen hen, maar juist naar de overeenkomsten. De menselijkheid die ze delen. Een persoonlijke ontmoeting waarbij ze echt naar elkaar kunnen luisteren, in plaats van zich af te scheiden in verschillende bastions en elkaar niet meer te ontmoeten, laat staan als mens zien en elkaars standpunt begrijpen.
Dit soort manoeuvres kunnen namelijk de basis voor burgeroorlogen zijn. Kijk maar naar de strijd tussen fascisten en antifascisten in Spanje in de jaren dertig en de strijd tussen de zogenaamd verschillende bevolkingsgroepen in Joegoslavië. Zoals de vader van een Bosnische vriend vertelde: eerst heeft de regering landgenoten een aantal jaar ingepompt dat ze zo anders waren; hoe ‘de’ Bosnisch Serviër, ‘de’ Bosnische Kroaat en ‘de’ Bosnische moslim van elkaar verschilden. Daar werd zelfs een Slag op het Merelveld uit 1389 bijgehaald. Dit nationalistische gif heeft uiteindelijk 140.000 mensen letterlijk de kop gekost. En het enige waar de heren Milosevic en Karadzic in geïnteresseerd waren was macht.
Wat ga ik daarom binnenkort doen? Ik ga ‘theedrinken’ (à la Job Cohen) met mensen in Noord die bijvoorbeeld op de PVV of het Forum voor Democratie hebben gestemd. ‘De boel bij elkaar houden’, heet dat. Ik wil met open vizier, als revolutionair links, zonder te trollen een avond bijwonen en horen wat deze ménsen bezighoudt. Waarom zij zo teleurgesteld zijn in onze samenleving dat extreemrechts hun een oplossing lijkt. En guess what: ik denk dat we meer op elkaar lijken dan dat we van elkaar verschillen. Samen sta je sterk. Verdeeld val je uit elkaar en is het kapitaal de lachende derde.
Kirsten Zeemeermin 